Preek over

Juist in onze tijd, waarin de tweedracht tussen volken bedreigend hoog oploopt, is het goed om psalm 87 op ons in te laten werken. Het is een lied dat de hoop op de wereldvrede aanwakkert. Verkeerden we een kleine 25 jaar geleden in Europa nog in juichstemming na de val van de Berlijnse Muur – uit vreugde over de hereniging tussen Oost en West werd Beethovens Ode an die Freude uitgevoerd met het beroemde Alle Menschen werden Brüder – in onze dagen is de stemming vooral somber. In de eenwording van Europa gelooft bijna niemand meer, en de spanningen rond Oekraïne hebben voor een gevaarlijke crisis tussen Europa en Rusland gezorgd die zelfs Angela Merkel niet zag aankomen. De kloven tussen de volken zijn onoverbrugbaar. We kennen zoiets als ‘de Verenigde Naties’, maar wat een spanningen binnen die organisatie, wat een onophoudelijke machtsstrijd, wat een onmacht om boven wantrouwen en vijandschap uit te komen. Gezien tegen die achtergrond is Psalm 87 een hoogst bijzonder lied. Want hier wordt van de volken die in de Bijbelse geschiedenis voortdurend met elkaar en met Israël overhoop lagen, gezegd dat ze elkaar eendrachtig vinden in de stad van God. Gebroederlijk wonen ze naast elkaar, volken die er veelal op uit waren het volk van Juda aan zichzelf te onderwerpen. Wat een opsomming geeft de psalm:

• de Filistijnen, Israëls aartsvijand in de tijd van Saul en David
• de Babyloniërs, de supermacht die onder leiding van Nebudkadnezar Jeruzalem ooit in puin legde
• Tyrus, dat in Ezechiël 26 wordt verafschuwd vanwege zijn hoogmoed
• Nubië, ofwel Kus (waarmee Ethiopië is bedoeld), het volk dat volgens Genesis 10:6-8 van Cham afstamde en Nimrod, de eerste machthebber op aarde voortbracht
• Rahab, dat wil zeggen Egypte.

Weg is de tweedeling van enerzijds Israël, Gods volk, en anderzijds die machtige heidenvolken.. De HEER zegt, vers 4:
En is vers 5:
En vers 6:
Hier, dat is in ‘de stad van God’, Sion, ofwel Jeruzalem, door God als residentie uitgekozen, vers 1 en 2. Vgl. Psalm 132:13:
Grandioos is het visioen van deze psalm. De naties zijn nu eindelijk verenigd, en wel in Gods eigen stad. Ze horen allen thuis in Jeruzalem. Dit is werkelijk de psalm van de wereldvrede.

Ik sprak niet voor niets van een visioen. De realiteit is immers anders. Wij zien tot op de dag van vandaag volken in oorlog met elkaar; van verzoening is maar zelden sprake. Daarbij komt dat Jeruzalem in grootte en belang wegvalt bij de hoofdsteden in de wereld die er werkelijk toe doen. Dat kleine stadje de moederstad van alle volken? Onwaarschijnlijk is dat! Er zijn dan ook verklaarders die de psalm anders interpreteren, namelijk als een lied dat bezingt hoe de Joden die sinds de Babylonische ballingschap over de wereld verstrooid zijn geraakt, in Jeruzalem hun gezamenlijke thuis-stad vinden. Ik volg echter de opvatting die ook in onze berijming en in bijvoorbeeld de Willibrordvertaling doorklinkt. Daartoe geeft bijvoorbeeld Jesaja 2 aanleiding, over het toestromen van de volkeren naar Jeruzalem, in de vrede van de eindtijd. Ook is te wijzen op Jesaja 25: 6:
Maar zo keert de vraag terug: staat dit visioen niet al te ver af van de harde werkelijkheid om serieus te nemen?

Toch niet. Er is namelijk al in zoverre een begin zichtbaar, dat de tempel van de HEER van begin af aan aantrekkingskracht heeft gehad op verre volken. Dat blijkt uit I Koningen 8: 41-43, Salomo’s gebed bij de inwijding van de tempel:
Dat wil dus concreet zeggen dat eenlingen uit alle volken naar Jeruzalem toe kwamen om de HEER te aanbidden in de tempel. En inderdaad: in het Oude Testament vinden we voorbeelden van buitenlanders die zich bij het volk Israël aansluiten: Akkoord: het zijn eenlingen. Maar besef wel dat ze gelden als vertegenwoordigers van de volken waartoe ze oorspronkelijk behoorden. Daarom kun je zeggen dat in de geschiedenis die het Oude Testament beschrijft al iets is waar te nemen van wat in Jesaja 56:7 wordt aangekondigd:
In het Nieuwe Testament zet die beweging door. Na de uitstorting van de Heilige Geest melden niet meer druppelsgewijs vreemdelingen zich bij Israël aan, maar stromen de volken toe. Zeker, niet letterlijk naar Jeruzalem. Maar wel naar de heuvel net buiten Jeruzalem, Golgotha. Massaal omhelden de volken Christus. In de kerk zie je het begin van de eindtijdelijke wereldvrede, in zoverre je soms in je eigen gemeente al met een flink aantal nationaliteiten te maken hebt. Hoe bijzonder is het om op die kleine schaal de verzoening van de volken te ervaren bij de viering van het avondmaal.

Maar dan nog. Er zijn al genoeg pogingen gedaan om de kloven tussen volken te overbruggen en tot eenheid te komen. Steeds is gezocht naar iets universeels: redelijke inzichten die voor alle mensen te allen tijde onontkoombaar lijken, een universele moraal (mensenrechten!), een taal die iedereen verstaat (Esperanto), een wereldoverstijgende ideologie (communisme). Al die pogingen zijn jammerlijk mislukt. Zou dan ooit wel de Naam van Christus kunnen verenigen? Het lijkt er niet op. Hoe zeer is ook de kerk aan verdeeldheid ten prooi gevallen. En toch. De Naam van Jezus behelst een geheim. Het geheim van de ootmoed. Rondom het kruis verhef je je niet meer boven de ander. Daar zie je jezelf en de ander als even zondig, en even verlost. Daar leg je je superioriteit af. Daar laat je je inschrijven in het register van Abraham, die al zijn kracht enkel en alleen in de Heer vond. Gaat dat geheim het winnen? Jezus onze Heerwijst op het mosterdzaadje:
Ja, dat is ook de taal van psalm 87. Nog eens: Jeruzalem stelt op internationaal niveau niets voor. Het is een lachertje om te denken dat deze provinciestad het middelpunt van de aarde kan worden. Maar juist als zodanig heeft God deze stad uitverkoren tot zijn stad, zoals Hij ook het nietige Joodse slavenvolkje prefereerde boven de grootmachten, Deuteronomium 7:6,7. Uiteindelijk zal Jeruzalem het toneel worden van de kruisiging van Jezus. Achter de berg Sion doemt de heuvel Golgotha op. Het grote geheim van de geschiedenis is dat God de God van hemel en aarde op die heuvel wil wonen. Dáár, op de alleronaanzienlijkste plek die er is, houdt hij audiëntie. In de gekruisigde belieft het Hem aanwezig te zijn op aarde. En zoals van het onaanzienlijke Jeruzalem wordt gezegd dat het de moederstad van alle volken is, zo wordt van de gekruisigde Jezus gezegd dat Hij als de opgestane verheven is boven alle machten en krachten, Efeziërs 1:20,21. Het is dan ook het hart van de Bijbelse boodschap, dat in deze psalm te vinden is. Vanuit de onaanzienlijkheid van Gods woonplaats op aarde vestigt God zijn rijk. Russen en Amerikanen, Chinezen en Nederlanders, Noord-en Zuid-Koreanen: eendrachtig buigen ze zich voor Jezus Christus. Het begin is er. Laat dat onze hoop aanwakkeren op de overbrugging van alle kloven. Het gaat in psalm 87 om het mysterie van:
Amen.